Waddenzee en IJsselmeer met elkaar verbinden
De Vismigratierivier wordt een vier kilometer lange, slingerende ‘rivier’, dwars door de Afsluitdijk. Door deze vispassage kunnen trekvissen, wanneer ze maar willen, heen en weer zwemmen tussen de zoute Waddenzee en het zoete IJsselmeer. Het is voor het eerst in de wereld dat een kunstmatige getijdenrivier op de grens van zoet- en zoutwater wordt aangelegd. Bijzonder is dat er geen druppel zout water in het IJsselmeer terechtkomt, zodat het meer als drinkwaterbron behouden blijft. De Vismigratierivier biedt daarmee een veilige oplossing, waarbij natuurwinst en behoud van zoetwater hand in hand gaan.
Toen het laatste gat in de Afsluitdijk in 1932 werd gedicht, ontstond er een harde overgang van de Waddenzee naar het IJsselmeer. De oude Zuiderzee werd afgesloten en veranderde in een rap tempo in een groot zoetwatermeer. Direct gevolg was dat de visstand en daarmee de biodiversiteit in de voormalige Zuiderzee ontzettend terugliep. Destijds was daar echter niet veel belangstelling voor. Het ging er vooral om dat we Nederland beter konden beschermen tegen overstromingen en het verkrijgen van meer landbouwgrond, door de drooglegging van wat nu de provincie Flevoland is.
Nu, 90 jaar later, is de Afsluitdijk een icoon van wereldformaat. Het waterbouwkundige werk beschermt ons nog steeds tegen hoog water en heeft een belangrijke waterkerende en economische functie. De dijk is inmiddels versterkt en voldoet daarmee weer aan de huidige wettelijke normen voor waterveiligheid.
Dat was ook de directe aanleiding om de Vismigratierivier aan te leggen. De dijversterking bood kansen en mogelijkheden voor natuurherstel en het verbeteren van de visstand in het IJsselmeer. De Provincie Fryslân, Waddenvereniging, It Fryske Gea, Sportvisserij Nederland, Coalitie Het Blauwe Hart Natuurlijk en NETviswerk, zijn de initiatiefnemers.
Aanleg van de rivier
Anno september 2025 zit het werk aan de buitenste dam van de rivier in het IJsselmeer erop. Daarmee is de hele contour van de Vismigratierivier gereed. Een belangrijke mijlpaal in de ontwikkeling van dit unieke natuurherstelproject, dat miljoenen trekvissen vrije doorgang geeft tussen de Waddenzee en het IJsselmeer. Hierna volgt nog één stap in de bouw: de aanleg van de slingerende rivier. Hier wordt in 2026 mee gestart.
Gedeputeerde Matthijs de Vries: “De provincie Fryslân en aannemer Van Oord werkten in de afgelopen jaren intensief samen, van ontwerp tot uitvoering, met deze contour als prachtig resultaat. Voor ons ligt nog de laatste en grootste stap: de aanleg van de slingerende rivier in het IJsselmeer. Ik kijk uit naar de voltooiing van dit unieke project.”
Ronald de Geus, Director Dredging & Infra bij Van Oord: “Het succesvol afronden van onze bijdrage aan dit project is een belangrijke mijlpaal voor Van Oord. In nauwe samenwerking met provincie Fryslân en vele andere betrokken partijen hebben we jarenlang gewerkt aan een duurzame realisatie van de Vismigratierivier. Dit project laat zien hoe innovatieve waterbouw en ecologisch herstel elkaar kunnen versterken, en zet Nederland echt op de kaart. We zijn trots op de gezamenlijke inzet en op onze bijdrage aan dit bijzondere initiatief.”
Bescherming en verbinding
Van Oord is sinds de start van de bouw van de Vismigratierivier in 2020 betrokken bij meerdere gebieden. De nieuwste dam in het IJsselmeer omringt de toekomstige rivier en beschermt deze tegen wind, golven en stroming. Eerder bouwde Van Oord de riviermonding aan de Waddenzeezijde – de plek waar vissen de rivier inzwemmen – een natuureiland en de westelijke flank in het IJsselmeer. Daarnaast droeg Van Oord, als onderdeel van bouwcombinatie Levvel (bestaande uit BAM Infra, Van Oord, Rebel en Invesis), in opdracht van Rijkswaterstaat bij aan de versterking van de Afsluitdijk. Binnen dat project bouwde Levvel de doorgang in de Afsluitdijk. Deze passage vormt de verbinding voor vissen tussen de Waddenzee en de rivier in het IJsselmeer.
Circulair samenwerken
Bij de aanleg maakte provincie Fryslân zoveel mogelijk gebruik van grondstoffen uit de directe omgeving. Met snijkopzuiger Biesbosch, een speciaal baggerschip van Van Oord, is 400.000 kubieke meter zand gewonnen uit de bodem van het IJsselmeer. Hierdoor hoefden er geen grondstoffen te worden aangevoerd. Dit voorkwam circa 400 scheepvaartbewegingen of 18.500 vrachtwagenritten. Ook is 20.000 ton breuksteen hergebruikt uit de versterking van de Afsluitdijk. Het gebruik van gebiedseigen materialen draagt bovendien bij aan het succes van de vismigratie: zand en stenen met dezelfde geur en smaak helpt vissen bij hun oriëntatie.
Vismigratierivier
IKW-Waddenfonds € 19 miljoen
Provincies € 9.3 miljoen
Overige financiers € 16 miljoen
Naar verwachting zwemmen de eerste vissen begin 2027 door de Vismigratierivier. Naast natuurherstel is er ook aandacht voor recreatie. In de toekomst kan men wandelen langs het stromende water dwars door de Afsluitdijk. Hier ervaart men de kruising van twee snelwegen: die voor de auto’s en die van vissen. Silhouetten van 12 vissoorten met hun trekroutes en de afstanden die ze afleggen laten vervolgens zien waarvoor de Vismigratierivier is aangelegd. Ook op andere plekken in de omgeving wordt het verhaal van vismigratie verteld. Bezoekers kunnen uiteindelijk een route van zo’n vijf kilometer bewandelen.
Met de Vismigratierivier is Nederland is straks een fantastisch natuurgebied rijker.
Zie verder: https://deafsluitdijk.nl/nieuws/mijlpaal-hele-contour-vismigratierivier-gereed/
